Η επίδραση της ψηφιοποίησης στον άνθρωπο
Ψηφιακό στρες
Σύμφωνα με μια έρευνα για το θέμα «Νέοι με χρόνιο ψηφιακό στρες» από το Ινστιτούτο Έρευνας Πολιτισμού Νεολαίας εκ μέρους του Saferinternet.at και του ISPA (Παροχείς Υπηρεσιών Διαδικτύου Αυστρία) από το 2019, το 35% των νέων στην Αυστρία αντιμετωπίζει ήδη χρόνιο ψηφιακό στρες. Αυτό προκύπτει κυρίως από τους ακόλουθους παράγοντες:
- «Υπερβολική» χρήση κινητού τηλεφώνου: πολλοί νέοι εκνευρίζονται όταν οι άνθρωποι γύρω τους κοιτάζουν τα κινητά τους – αυτό ισχύει τόσο για φίλους, φίλες όσο και για γονείς. Το 55% επιβαρύνεται ακόμη και κοιτάζοντας πάρα πολύ ώρα το κινητό τους.
- Το άγχος της άμεσης απάντησης: δεδομένου ότι οι περισσότερες εφαρμογές αποστολής μηνυμάτων ενημερώνουν τον αποστολέα για το πότε ο/η παραλήπτης/τρια έχει παραλάβει και διαβάσει το μήνυμα, πολλοί άνθρωποι αναμένουν μια γρήγορη απάντηση. Αυτό μπορεί να ασκήσει πίεση για άμεση απάντηση. Οι ομάδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου μερικές φορές ανταλλάσσονται εκατοντάδες μηνύματα καθημερινά, επιτείνουν αυτό το στρες.
- Διαρκής διαθεσιμότητα: επιπλέον, οι έφηβοι – αλλά και οι ενήλικες – αφήνουν συχνά τα κινητά τηλέφωνα κοντά τους κατά τη διάρκεια της νύχτας, έτσι ώστε το πρωί να μπορούν να κοιτάξουν την οθόνη με το που ανοίξουν τα μάτια τους – γιατί ενδέχεται να έχουν συσσωρευτεί πάλι ειδοποιήσεις, που απαιτούν την αντίδρασή μας.
Μια έρευνα από το 2015, που πραγματοποιήθηκε από την ερευνητική μονάδα Media Convergence στο Πανεπιστήμιο Johannes Gutenberg στο Μάιντς, διαπίστωσε ότι πολλά μηνύματα που στάλθηκαν και παραλήφθηκαν καθώς και το λεγόμενο «Internet multi-tasking» (χρήση διαδικτυακού περιεχομένου ενώ διενεργούνται παράλληλα κι άλλες δραστηριότητες) ευθύνονται για το ψηφιακό στρες. Αυτό μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχική και σωματική ευεξία. Στην περίπτωση νεότερων σε ηλικία συμμετεχόντων/ουσών στην έρευνα, το διαδίκτυο δημιούργησε στρες ιδιαίτερα για πράγματα που γίνονται ταυτόχρονα, ενώ για τους ηλικιωμένους συμμετέχοντες ήταν μάλλον δυσάρεστα τα πάρα πολλά εισερχόμενα μηνύματα.
“
Κράτα για λίγο την αναπνοή σου, διόρθωσε το σύμπαν σου, συνέχισε
”
Πρόβλημα: FOMO/ φόβος αποκλεισμού
Ο «φόβος αποκλεισμού» αποτελεί έναν ιδιαίτερο παράγοντα άγχους κατά τη χρήση ψηφιακών μέσων. Αυτό το συναίσθημα μπορεί να έχει διαφορετικές αιτίες:
- Σήμερα, μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι δυνατόν να ενημερωνόμαστε ανά πάσα στιγμή για το τι κάνουν οι γνωστοί και οι φίλοι μας. Ωστόσο, το να βλέπεις τους άλλους να κάνουν κάτι χωρίς να είσαι εκεί, μπορεί να μας οδηγήσει σε αίσθημα αποκλεισμού.
- Αυτό που μεταδίδεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι φυσικά μόνο το «καλογυαλισμένο» μέρος της ζωής των άλλων. Δυστυχώς, σπάνια το γνωρίζετε αυτό όταν κάνετε σκρολ στις φωτογραφίες και τις αναρτήσεις άλλων, και γρήγορα αισθάνεστε άσχημα επειδή δεν έχετε τόσο υπέροχες εμπειρίες και εσείς οι ίδιοι.
- Μια πληθώρα δυνατοτήτων: το τεράστιο φάσμα επιλογών σχετικά με το πώς μπορείτε να διαμορφώσετε τη ζωή σας, που φαίνεται εφικτό, μπορεί επίσης να σας προκαλέσει στρες: θα έπρεπε να έχω πάει σε συναυλία αντί κινηματογράφο; Δεν θα ήταν πολύ καλύτερη η άλλη δουλειά;
- Μόνιμη πληθώρα πληροφοριών: Η αδυναμία ενημέρωσης και ανάγνωσης όλων των νέων αναρτήσεων μπορεί να ασκήσει τεράστια πίεση. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτή η πίεση αυξάνεται με τεχνικές όπως το να κάνετε απεριόριστα σκρολ, προκειμένου να παραμείνουν τα άτομα στη σχετική πλατφόρμα όσο το δυνατόν περισσότερο.
Ένα πρώτο βήμα για να απαλλαγείτε από το ψηφιακό στρες στον ιδιωτικό σας χώρο είναι να γνωρίζετε για αυτούς τους μηχανισμούς και να ξέρετε πώς να τους αντιμετωπίσετε. Ένα άλλο βήμα είναι η «ψηφιακή αποτοξίνωση», δηλαδή, η συνειδητή απενεργοποίηση ή κατάργηση των ψηφιακών μέσων, καθώς και η απενεργοποίηση όλων των ειδοποιήσεων που δεν είναι απολύτως απαραίτητες.
“
Στρες δεν είναι αυτό που σου συμβαίνει, αλλά το πώς το αντιλαμβάνεσαι.
– Hans Selye
”
Ψηφιοποίηση και ασφάλεια και προστασία της υγείας στην εργασία (OSH)
Η έρευνα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA) ασχολήθηκε με τα ακόλουθα ζητήματα:
- ποιες είναι οι δυνατότητες της ψηφιοποίησης
- πώς επηρεάζουν την επαγγελματική ζωή, την ασφάλεια και την ανθρώπινη υγεία
- Προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν και πώς να τις διαχειριστούμε προκειμένου να μεγιστοποιήσουμε τις δυνατότητες των ψηφιακών τεχνολογιών και, μεταξύ άλλων, να βελτιώσουμε τις συνθήκες εργασίας.
Η ψηφιοποίηση αλλάζει γρήγορα τον κόσμο της εργασίας. Στόχος του ερευνητικού προγράμματος EU-OSHA είναι να παρέχει αξιόπιστες πληροφορίες στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους ερευνητές και τους εργαζόμενους σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις στην ασφάλεια και την υγεία στο χώρο εργασίας, έτσι ώστε να μπορούν να ληφθούν έγκαιρα και αποτελεσματικά μέτρα ασφάλειας για την υγεία των εργαζόμενων.
Ακολουθούν ορισμένα αποσπάσματα από την έρευνα που υποδηλώνουν τους πιο σημαντικούς παραγόντες στην ψηφιοποίηση της εργασίας:
«Υπάρχει κίνδυνος στρες που σχετίζεται με την εργασία, π.χ. από την επιτήρηση στον χώρο εργασίας, την εργασία δίπλα σε ρομπότ ή – σε ορισμένους τομείς – από την εργασιακή ανασφάλεια. Ωστόσο, οι φορητές τεχνολογίες χρησιμοποιούνται επίσης για να βοηθήσουν τα άτομα να παρακολουθούν και να διαχειρίζονται το στρες.»
«Συνολικά, το στρες που σχετίζεται με την εργασία, το άγχος και η κατάθλιψη που οφείλονται στην επισφαλή φύση των περισσότερων θέσεων εργασίας, στην εργασιακή ανασφάλεια, στην εντατικοποίηση της εργασίας, στην εργασία σε πολλούς εργοδότες, στη συνεχή επιτήρηση, στην εργασία δίπλα σε ρομπότ και στην πίεση των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης για αύξηση της παραγωγικότητας (αναφέρονται από ορισμένους ως «ψηφιακό μαστίγιο») είναι πολύ διαδεδομένα. Ο εκφοβισμός στον κυβερνοχώρο είναι επίσης διαδεδομένος σε πολλούς χώρους εργασίας και σε πολλούς τομείς.»
«Ένας γρήγορος ρυθμός τεχνολογικής αλλαγής θα μπορούσε να οδηγήσει σε προβλήματα ψυχικής υγείας ή στον αποκλεισμό της ποιοτικής εργασίας για όσους δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τη συνεχή αλλαγή ή την «καινοτομία» (μερικές φορές αναφέρεται ως «τεχνολογικό στρες») (Suh και Lee, 2017).»
Οι ερευνητές σκέφτηκαν επίσης τα πιθανά μελλοντικά σενάρια για τον κόσμο της εργασίας:
«Γενικά, οι άνθρωποι εργάζονται δίπλα σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, ή συνεργατικά ρομπότ «cobots», και πολλοί εποπτεύονται, αξιολογούνται, εκπαιδεύονται, καθοδηγούνται και παρακολουθούνται από αυτά τα συστήματα. Αυτό μπορεί να αποτελέσει αδικαιολόγητο γνωστικό βάρος σε ορισμένους ανθρώπους. Άλλοι βιώνουν στρες /άγχος λόγω απώλειας ελέγχου ή ευθύνης και υποστήριξης από τους συναδέλφους τους στην εργασία ή ανησυχούν για το πόσο στενά παρακολουθούνται.»
«Οι άνθρωποι είναι γενικά καλύτερα σε θέση να εξισορροπούν τις προσωπικές και τις εργασιακές τους ανάγκες, επειδή οι περισσότερες θέσεις εργασίας είναι πολύ ευέλικτες. Επιπλέον, οι αλγόριθμοι παρακολούθησης τεχνητής νοημοσύνης είναι ενσωματωμένοι σε διεπαφές εργασίας για την αποτροπή ανθυγιεινών πρακτικών εργασίας. Ωστόσο, το στρες μπορεί να εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα για μερικούς ανθρώπους λόγω του πειρασμού να εργάζονται σκληρά, επειδή τα όρια ανάμεσα στην εργασία και την προσωπική ζωή είναι θολά, επειδή τα καθήκοντα γίνονται πιο περίπλοκα, επειδή βρίσκονται υπό συνεχή παρακολούθηση, επειδή υπάρχει η προσδοκία για προσαρμογή και επειδή η ανθρώπινη αλληλεπίδραση στην εργασία χάνεται. Ως αποτέλεσμα της αυτοματοποίησης, της ρομποτοποίησης και της τεχνητής νοημοσύνης, ορισμένοι εργαζόμενοι μπορούν επίσης να υποφέρουν από στρες επειδή στερούνται καθηκόντων, π.χ. επειδή δεν έχουν αρκετά να κάνουν, επειδή η εργασία τους είναι μονότονη ή επειδή η εργασία τους δεν απαιτεί από εκείνους να χρησιμοποιούν τις γνωστικές τους δεξιότητες.»