Μοντέλα επίλυσης προβλημάτων

Αρχική 9 Μοντέλα επίλυσης προβλημάτων

Το γραμμικό μοντέλο επίλυσης προβλημάτων:

Η γραμμική εξάσκηση επίλυσης προβλημάτων είναι μια μέθοδος από τη συμπεριφορική θεραπεία, η οποία εφαρμόζεται σε προβλήματα όπου υπάρχει σαφής διαφορά μεταξύ της παρούσας κατάστασης και του επιθυμητού αποτελέσματος. Με αυτή τη μέθοδο περνάει κανείς από διαφορετικά στάδια, τα οποία συνήθως επεξεργάζεται μαζί με τον θεραπευτή. Αλλά ακόμη και αν το αντιμετωπίσεις μόνος/η σου στο πλαίσιο αυτής της εφαρμογής, αυτή η προσέγγιση μπορεί να φέρει νέες γνώσεις και ιδέες επίλυσης. Ίσως θέλεις να βρεθείς με κάποιο πρόσωπο που εμπιστεύεσαι και να συζητήσετε τα επιμέρους επίπεδα.

Ακόμα κι αν ονομάζεται «γραμμική» η επίλυση προβλημάτων, μπορεί να είναι απαραίτητο να επιστρέφεις κάθε τόσο στο προηγούμενο επίπεδο και να το επαναλαμβάνεις αν δεν μπορείς να προχωρήσεις. Το μοντέλο επίλυσης προβλημάτων έχει επτά επίπεδα:

  1. Εισαγωγή: Συνειδητοποίησε ότι τώρα αφιερώνεις χρόνο για να αντιμετωπίσεις αυτό το πρόβλημα. Ίσως θέλεις να κάνεις μια μικρή άσκηση χαλάρωσης ή να απενεργοποιήσεις το τηλέφωνο για να μην σε ενοχλήσει κανείς. Ξεκαθάρισε στον εαυτό σου ποιος είναι ο σκοπός σου, ποιον στόχο θέλεις να πετύχεις. Μείνε σταθερός/ή σε αυτόν.
  2. Προσανατολισμός προβλημάτων: Κάνε στον εαυτό σου τις ακόλουθες ερωτήσεις, ίσως θέλεις επίσης να κρατήσεις κάποιες σημειώσεις: Πού ακριβώς είναι το πρόβλημα; Ποια συναισθήματα, ποια ανεπιτυχή συμπεριφορά θέλω να αλλάξω; Ποια είναι η αιτία; Πώς επηρεάζει το πρόβλημα την ευημερία μου; Μπορώ να επηρεάσω με κάποιον τρόπο το πρόβλημα; Πώς θα έβλεπα το πρόβλημα από την άποψη ενός πολύ αισιόδοξου/ απαισιόδοξου ατόμου;
  3. Συναισθηματικός έλεγχος στην επίλυση προβλημάτων: Κατανόησε πώς αισθάνεσαι γι‘ αυτό το πρόβλημα. Προσπάθησε να διαχωρίσεις τα συναισθήματά σου και να τα ορίσεις όσο το δυνατόν ακριβέστερα. Το συναισθηματικό στρες δεν είναι καλός οδηγός για την επίλυση προβλημάτων, οπότε προσπάθησε να προσεγγίσεις τα ακόλουθα βήματα όσο πιο ορθολογικά γίνεται, αφού δώσεις χώρο στα συναισθήματα σε αυτό το βήμα.
  4. Ορισμός και διατύπωση του προβλήματος: Συγκέντρωσε όσο το δυνατόν περισσότερες σχετικές πραγματικές πληροφορίες αναφορικά με το πρόβλημά σου. Όρισε στον εαυτό σου έναν ρεαλιστικό στόχο επίλυσης προβλημάτων (ή στόχους). Προσπάθησε να επανεκτιμήσεις το πρόβλημα όσον αφορά τη σημασία και τη δυνατότητα επηρεασμού.
  5. Δημιουργία εναλλακτικών λύσεων: Συγκέντρωσε όσο το δυνατόν περισσότερες διαφορετικές δυνατότητες επίλυσης χωρίς να τις κρίνεις. Όπως και με την ανταλλαγή ιδεών (brainstorming), μπορείς να επιτρέψεις όλες τις ιδέες, εφόσον σχετίζονται με τον καθορισμένο στόχο σου και να διατυπώσεις μια σαφή δράση που οδηγεί σε αυτόν τον στόχο.
  6. Αποφασίζοντας για την καλύτερη λύση: Διάγραψε τώρα όλες τις προτεινόμενες λύσεις που είναι πολύ ριψοκίνδυνες ή ανεφάρμοστες. Κάνε μια λίστα όλων των υπόλοιπων ιδεών επίλυσης με τις θετικές και αρνητικές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες για σένα και τους γύρω σου. Τώρα αξιολόγησε τις αναφερόμενες λύσεις με βάση το ισοζύγιο κόστους-οφέλους και την εκτιμώμενη πιθανότητα ενδεχόμενων αρνητικών συνεπειών. Τώρα αναζήτησε τις ιδέες επίλυσης που έχουν τις πιο σχετικές συνέπειες για σένα, την ευημερία σου και την ευημερία των γύρω σου, και αξιολόγησέ τες από την άποψη του απαιτούμενου χρόνου και της προσπάθειας. Κάνε στον εαυτό σου τις ακόλουθες ερωτήσεις: 1. Μπορεί το πρόβλημα να επιλυθεί στην τρέχουσα διατύπωση του; 2. Χρειάζομαι περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πρόβλημα; 3. Ποια λύση ή συνδυασμό λύσεων πρέπει να εφαρμόσω;
  7. Εφαρμογή και επαλήθευση λύσης: Εφάρμοσε στην πράξη τη λύση ή το συνδυασμό λύσεων που βρήκες. Έλεγξε το αποτέλεσμα με βάση τα κριτήρια από το προηγούμενο βήμα και προσάρμοσε τη λύση σου ή επανάλαβε ένα άλλο βήμα εάν είναι απαραίτητο. Εάν είχε επιτυχία – χτύπα τον εαυτό σου στον ώμο και δώσε συγχαρητήρια στον εαυτό σου για το πρόβλημα που επιλύθηκε!

Το αν θυμώνεις ή όχι, δεν εξαρτάται από τη συμπεριφορά του άλλου, αλλά από την κατάσταση του μυαλού σου.
(Δαλάι Λάμα)

Το μοντέλο ΑΣΣΔ:

Αυτό το μοντέλο υποθέτει ότι η ύπαρξή μας διαμορφώνεται ουσιαστικά από τέσσερις μορφές συμπεριφοράς: αντίληψη, σκέψη, συναίσθημα και δράση. Αυτές οι μορφές συμπεριφοράς μπορούν να εμφανίζονται ταυτόχρονα ή η μία μετά την άλλη και μπορεί να έχουν διαφορετική ισχύ σε διαφορετικές καταστάσεις. Η δράση και η σκέψη συμβαίνουν ενεργά, ενώ η αντίληψη και το συναίσθημα τείνουν να έχουν μια πιο παθητική ποιότητα.

Για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε καλύτερα τις στρεσογόνες καταστάσεις, τις αναλύουμε σε σχέση με τις τέσσερις μορφές συμπεριφοράς και στη συνέχεια εκτιμούμε πόσο αναλογικές είναι οι ενεργές μορφές συμπεριφοράς μας (σκέψη, δράση) σε αυτήν την κατάσταση και αν μπορούμε να αλλάξουμε οτιδήποτε προκειμένου να μειώσουμε το στρες που νιώθουμε.

Κατάγραψε ένα τυπικό επεισόδιο άγχους που σου συμβαίνει ξανά και ξανά. Οι ακόλουθες ερωτήσεις μπορούν να βοηθήσουν στην ανάλυση της κατάστασης:

– Αντίληψη: τι μπορώ να δω, να ακούσω, να μυρίσω; Τι ακριβώς θα μπορούσε να καταγραφεί στη συγκεκριμένη περίσταση με κάμερα ή μικρόφωνο; Τι διαφορετικό θα μπορούσε να αντιληφθεί κάποιος άλλος εδώ;

– Σκέψη: Τι με ανησυχεί κυρίως; Γιατί σκέφτομαι έτσι τώρα; Τι θα σκεφτόταν κάποιος που κρατούσε μια εντελώς χαλαρή στάση στη συγκεκριμένη περίσταση;

– Συναίσθημα: Ποια δικά μου συναισθήματα μπορώ να διακρίνω (θυμός; φόβος;); Τι νιώθω σωματικά; Υπερβάλλω ή υποτιμώ την κατάσταση;

– Δράση: Ποιος είναι ο στόχος μου και τι κάνω συγκεκριμένα γι‘ αυτόν; Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις; Πώς θα μπορούσε κάποιος να περιγράψει τι κάνω – παρατηρώντας πολύ καλοπροαίρετα και πολύ κριτικά;

Βέβαια δεν είναι καθόλου εύκολο να διακρίνουμε μια κατάσταση ακριβώς με αυτούς τους τέσσερις τύπους συμπεριφοράς. Οι μορφές μπορούν επίσης να εμφανίζονται ταυτόχρονα και με διαφορετική συχνότητα.

Βάσει της ανάλυσης, ωστόσο, μπορεί κανείς να παρατηρήσει συχνά πώς οι σκέψεις και οι πράξεις κάποιου καθορίζουν τα συναισθήματα και έτσι προκαλούν στρες. Αν το γνωρίζει κανείς αυτό και εξετάσει προσεκτικά τις σκέψεις του, μπορεί να παρέμβει και να αλλάξει ενεργά την κατάσταση πριν προκύψουν έντονα αρνητικά συναισθήματα και στρες.

Κάνε σωστές επιλογές

Τώρα ξαναγράψε το επεισόδιο άγχους που είχες κάνοντας τις κατάλληλες αλλαγές. Την επόμενη φορά που θα βιώσεις παρόμοια κατάσταση, απλώς προσπάθησε να εφαρμόσεις τις αλλαγές σου. Δες αυτήν την εφαρμογή ως πείραμα και μην ασκήσεις πίεση στον εαυτό σου. Καλή επιτυχία!

Πηγή: Gesundheitsinformation.de